Bescherming van onze privacy, cybercrime, digitale autonomie, zorgen om aanvallen van staten op onze voorzieningen en verzameldrift van de overheid. Zomaar een greep uit de ellenlange lijst van digitale onderwerpen die in de afgelopen kabinetsperiode tot flinke discussies in de politiek, maar ook tot zorgen in de samenleving leidden. Want al die kwesties raken aan economische, maatschappelijke en nationale belangen.
Dat vraagt om een Tweede Kamer die weet waar ze het over heeft, regie binnen het kabinet en ten slotte om een permanent debat met de digitale industrie, wetenschap en maatschappelijke organisaties.
Forse kritiek
De Tweede Kamer is al tot de conclusie gekomen dat zij anders met digitale materie om moet gaan. Onder voorzitterschap van Kathalijne Buitenweg kwam er een tijdelijke Kamercommissie Digitale Toekomst die adviseerde om het digitale dossier een centrale plek te geven. Dat advies is gevolgd en in april is de eerste vaste commissie Digitale Zaken van start gegaan. Wat ons betreft een prima start.
Maar vanuit politiek, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties is er ook forse kritiek op de coördinatie van digitale kwesties binnen het kabinet. Op dit moment is die verantwoordelijkheid verdeeld over drie bewindspersonen. Arie van Bellen, directeur van het platform voor samenwerking in het digitale domein ECP, noemt dat ‘soep eten met een vork’. Want digitale onderwerpen raken altijd meerdere departementen.
Het leidde vorig jaar tot de vreemde situatie dat de staatssecretaris, die op dat moment in de Kamer aanwezig was, werd gevraagd of hij een collega wilde vragen iets aan de besproken kwestie te doen. Regie houden als iedere afzonderlijke bewindspersoon verantwoordelijk is, en tegelijkertijd niemand echt aanspreekbaar op de kwestie, is niet lang vol te houden.
Minister van digitale zaken
De meest bepleite oplossing voor dit probleem is een minister van digitale zaken. Die ambitie staat ook in een aantal verkiezingsprogramma’s. Als Stichting Digitale Infrastructuur Nederland (DINL) hebben we ons uitgesproken voor het model dat we kennen van Financiën. Elk ministerie regelt de eigen financiële zaken, maar evengoed hebben we er ook een apart ministerie voor. Voor een model dat zowel centraal als decentraal is georganiseerd, valt veel te zeggen. Maar met het verbeteren van de regie door de Kamer en de Rijksoverheid zijn we er niet. Dan missen we nog het publieke debat, dat nu uitsluitend via de media wordt gevoerd.
Publiek debat
Net zoals dat voor de arbeidsmarkt is geregeld, moeten de betrokken organisaties, ondersteund door experts en de wetenschap, structureel met elkaar in gesprek kunnen zijn over de oplossingen voor grote digitale vraagstukken. Denk aan VNO-NCW, koepels uit de digitale sector en de cyber security industrie, maar ook de Open State Foundation. Alleen met zo’n mix van bloedgroepen komen de essentiële perspectieven, kernwaarden en kennis van zaken voldoende aan bod. En alleen zo komen er werkbare oplossingen en adviezen die recht doen aan al die belangen en aan de enorme complexiteit.
Evenknie van de SER
Daarom is naar mijn overtuiging de SER de juiste plek. Dat biedt een mogelijkheid om het bestaande Beraad Nederland Digitaal, een adviesorgaan voor de bewindspersonen, op te schalen naar een digitale evenknie van de huidige SER-opzet voor arbeidsmarktvraagstukken.
Digitale technologie heeft een sleutelrol in onze economische toekomst. Het heeft impact op veiligheid en een scala aan andere maatschappelijke waarden. Naast een Kamer met kennis en focus hebben we regie nodig van het kabinet en een structurele organisatie van het publieke debat. Het is te hopen dat het komende kabinet een digitale bewindspersoon aanstelt die als eerste actie de SER de opdracht geeft om die tafel vorm te gaan geven.
Deze column van Michiel Steltman verscheen op 25 juni 2021 bij Trouw.
